Gelin 14001:2015 standardını en baştan konuşalım

Uygundur. Çok da güzel olur.

O zaman hiç bilmeyenler yeni başlayanlar için ben başlayayım.

ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi olarak tanımlanmaktadır. Yeni revizyon ile 10 madde olarak sıralanmaktadır. Yeni revizyonların en güzel yanlarından biri ISO 9001 - ISO 50001- ISO 45001 ile aynı 10 maddeye sahip olması. Farkı ise birinde kalite politikası varken diğerinde çevre politikası, enerji politikası gibi değişikler bulunmaktadır.

Bu 10 maddeyi sıralayacak olursak;

1-Kapsam
2-Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar
3-Terimler ve tarifler
4- Kuruluşun bağlamı
5-Liderlik
6-Planlama
7-Destek
8- Operasyon
9-İzleme, ölçme, analiz ve değerlendirme
10-İyileştirme

Olarak 10 madde de toplanmaktadır. bu 10 madde de içerisinde başlıklara ayrılmaktadır. Sektör ve işleyişte farklılıklar olsa bile bu 10 maddeyi kapsayan bir sistem kurulması gerekmektedir. Katılıma göre 1-Kapsam kısmından başlayarak bilgi paylaşımına başlayabiliriz

1- KAPSAM

Kapsam belirlenirken aşağıdakiler dikkate alınmalıdır:

4.1’de atıfta bulunulan iç ve dış konular
4.2’de atıfta bulunulan uyum yükümlülükleri
Kuruluşun birimleri, fonksiyonları ve fiizksel sınırları (lokasyon)
Ürünler, hizmetleri ve faaliyetleri
Kendi yetki ve yeteneklerinin kontrol ve etkisi
Kapsam belirlenirken; kuruluşun bu kapsamda yer alan bütün faaliyetlerinin, ürünlerinin, hizmetlerinin; ÇYS’ye dahil edilmesi gerekmektedir.

Kapsam; dokümante edilmiş bilgi olarak muhafaza edilmeli ve ilgili taraflarca ulaşabilir olmalıdır (web adresinde yayınlamak, maille göndermek gibi).

Aralıklı bölümler halinde giderek bölüm bölüm gelen soruları cevaplayarak gidelim.

Örneğin kapsam konuşuldu ise gelen soruları biraz cevapladıktan ve konu anlaşıldıktan sonra diğer maddeleri konuşalım

Herkese Merhaba,

Şunu hatırlatmakta fayda var. Çevre El Kitabı hazırlanma zorunluluğu bulunmamaktadır ama hazırlamakta fayda vardır. Çevre el kitabı; firmanın yaptığı işleri ve süreçlerin nasıl işlediğini anlatıyor. Bir de mutlaka çevre politikası oluşturulması ve bu politikanın çalışanlara duyurunun yapılması gerekir.

Merhaba Arkadaşlar

Öncelikle konuyu beğenen ve destek veren bütün arkadaşlara teşekkür ederim.

Ben de çok karıştırılan önemli bir konuya değinerek başlamak istiyorum.

Yukarıdaki arkadaşlarımızın belirttiği gibi standart 10 maddeden oluşur.

Fakat ilk 3 maddesi standardın kendi yapısı ile ilgili bilgi verir. Yani standardı tanımaya yöneliktir. Uygulamaya değil.

Açıklayacak olursak;

1-Kapsam

Bizim bahsettiğimiz kuruluş kapsamı değil, standardın kapsamını belirtir.

2-Atıf yapılan standard ve/veya dokümanları belirtir.

Standart içerisinde atıf yapılan dökümanlar var ise bunları belirtir.

3-Terimler ve tarifler

Standart içerisinde bulunan terimleri ve tarifleri belirtir.

Standardın ilk 3 maddesini kitabı tanıtan bir önsöz gibi düşünün.

Uygulamaya 4. maddeden başlarız.

4. Kuruluşun Bağlamı;
4.1 Kuruluşun bağlamının anlaşılması
4.2 İlgili tarafların ihtiyaç ve beklentilerinin anlaşılması
4.3 Çevre yönetim sistemi kapsamının belirlenmesi
4.4 Çevre yönetim sistemi

Yani aslında kendi kuruluşumuz için bahsettiğimiz kapsam maddesi 1. madde değil,
4.3 madde oluyor.

4.1 ve 4.2 madde bir çok kuruluşta iç içe uygulanıyor.
Bu tamamen size kalmış.

İsterseniz şimdi 4.1 ve/veya 4.1, 4.2 maddelerinden başlayalım.

ve sıra ile gidelim.

Merhaba Arkadaşlar

4.1 ve 4.2 madde birbiri ile yakın ilişkili olduğu için ben bu iki maddeyi birlikte açıklayacağım.


4. Kuruluşun Bağlamı

4.1 Kuruluşun bağlamının anlaşılması

Diğer bir deyişle organizasyonun içeriğinin anlaşılması.

Standart bizden çevre yönetim sistemimizi etkileyen iç ve dış hususları/konuları tayin etmemizi ve izleyip analiz etmemizi ister.


4.2 İlgili tarafların ihtiyaç ve beklentilerinin anlaşılması

Standart; çevre yönetim sistemimizi etkileyen ve bu sistemimizden etkilenen tüm kişileri/kuruluşları belirlememizi,

bu kişi ve kuruluşların ihtiyaç ve beklentilerini tanımlamamızı ister.

Gün içerisinde yazılı-sözlü bize mesaj ileten ve bizim mesaj ilettiğimiz tüm kişiler ve kurumları da kapsar (ilgili taraflar)


Arkadaşlar aldığım eğitimlere ve gözlemlerime dayanarak kendimce yorumlar yapıyorum.

Başka arkadaşların da yorumlarıyla ve/veya sorularıyla yada döküman paylaşımları ile katılım göstermelerini beklerim.

4.1 ve 4.2 maddelerini uygulamak için aşağıdaki sorulara cevap bulabilirsiniz.

Ve durumu dokümante ederek çalışmalarınızı buna göre yapabilirsiniz.

Bu konuda bir çok farklı yorumlama mevcut. Firmanıza nasıl katma değer sağlayacağınızı düşünüyorsanız çalışmalarınızı ona göre şekillendirebilirsiniz.

Ben sizinle bir örnek yorumlama paylaşıyorum;


Örneğin bir ABC firmasında çalışıyorsunuz;

-Hangi konular ABC çevre yönetim sistemini olumlu yada olumsuz etkiler?

-Bu etkiyi oluşturan konu içeriden mi, dışarıdan mı?

-Bu etkiden ABC ile ilgili hangi taraf, kişi etkilenir?

-Etkilenen tarafın beklentileri ve ihtiyaçları nelerdir?

-Bu beklentiler ve ihtiyaçlar karşılanmazsa ne gibi riskler oluşur.?

-Bu beklentiler ve ihtiyaçlar karşılanırsa ne gibi fırsatlar doğar?

-Bu beklentilerin/ihtiyaçların uygunluk yükümlülüğü var mı?

-Bu beklentileri karşılayabilmek, riskleri önlemek veya fırsatları değerlendirebilmek için faaliyetlerimiz var mı? Yok ise hangi faaliyetleri yapabiliriz?

İlave olarak bu etki, fırsat, risk, faaliyet gibi yönetim sistemleri içeriklerinin kontrollü doküman olarak tutulması gerekmektedir. Hazırlayan ve onaylayan kişilerin olması ve bu kişilerin farklı kişiler olması gerekmektedir. Sadece bu maddeler için değil tüm maddeler için geçerlidir

Kısa bir aradan sonra tekrardan herkese Merhaba

Sıradaki maddemiz;

4.3 Çevre yönetim sistemi kapsamının belirlenmesi

Bu maddede; standart bizden çevre yonetim sistemi sınırlarını ve uygulanabilir alanlarını belirlememizi istiyor.

14001 çevre yonetim sistemine hangi süreçleri, hangi ürünleri ve hizmetleri, hangi tesisleri dahil edeceğimizi açık ve net olarak belirtmemiz gerekiyor.

4.1 maddesindeki iç ve dış hususlar
4.2 maddesindeki ilgili taraflar ve uygunluk yükümlülükleri kapsam dahilindedir.

Kapsam belirlenirken bu maddeler değerlendirilmelidir.

Kapsam dökümante bilgi olarak saklanmalı.
Ilgili tarafların erişimine açık olmalıdır.

9001 belgelendirilmesi ve uygulanması sebebiyle kapsam dokümanı belirlediyseniz, bu kapsamda yer alan ürün ve hizmetlerin, tesislerin, proseslerin tamamının14001 çevre yonetim sistemine dahil olması gerekir.

4.4 Çevre yönetim sistemi

14001 ve diğer sistemlerde dahil olmak üzere artık bütün sistemlerde süreç yaklaşımı var.

Süreçlerde atıklarimiz var mı? Bu atıkları donusturebilirmiyiz?
Doğal kaynak olarak ne tükettik?

Gibi konuların tamamı bütün proseslerde(süreçlerde) tek tek ele alınmalı.

Kuruluşun kapsamındaki bütün faaliyetler çevre yonetim sistemine dahil edilmeli.

Kuruluş çevre yonetim sistemi şartlarını diğer proseslerle entegre etmeli.

Özetle standart şunu ifade etmekte.
"Kuruluş çevre yonetim sistemi hedeflerine, amaçlarına ulaşmak için bir çevre yonetim sistemi kurmalı, uygulamalı, sürdürmeli ve sürekli iyilestirmelidir.

Kapsam maddesinde olduğu gibi bu maddede de, 4.1 ve 4.2 maddelerine bakılır.

Standartın bir çok maddesi birbiri ile ilişkilidir.
Bazı maddeleri birden fazla ilişki içerisindedir.

Çevre Yönetim Sisteminde hazırladığınız tesisinize göre prosesler belirlenmeli ve proses sahibi- ekibi, girdiler, çıktılar sıralama ve etkileşim, performans kriterleri, sorumlular, proses hedefleri ve sorumluları belirtilmelidir. (Etkileşim Tablosu hazırlayabilirsiniz.)

Proses planlamalarını bir yıl için hazırlayın ve yönetim gözden geçirme toplantısında gündeme alınız.

5 LİDERLİK

5.1 Liderlik ve taahhüt

Üst yönetim;

Çevre yönetim sisteminin uygulanması için gerekli olan kaynakları sağlamalıdır.(personel, eğitim, danışmanlık, araç gereç vs)

Çevre politikası ve çevre hedeflerinin oluşturulmasında liderlik sağlamalıdır.

Çevre yönetim sistemi ile ilgili önemli duyurularının, bilgilendirilmelerinin yapılmasını ve calışan farkındalığının oluşturulmasını sağlamalıdır.

Çevre yönetim sisteminin sürekli iyileştirilmesi için çalışanların teşvik edilmesinden sorumludur.

Çevre yönetim sisteminin hesap verilebilir olmasını sağlamak adına,

Belirli araliklarla gerek iç tetkikler, gerek ygg toplantıları, gerek çevre toplantıları gibi çeşitli etkileşim ortamları ile,
çevre yönetim sisteminin bütün proseslere entegre edildiğini,
Politika-hedefler ve bağlam uyumluluğunu,
Uygunluk yükümlülüklerinin yerine getirildigini,
Amaçlanan çevre hedeflerine ulaşmak için gerekli çalışmaların yapıldığını,
Ve çevre yonetim sisteminin etkinliğini,
güvence altına almalıdır.

Üst yönetim:
Organizasyon şemasını belirlemiş olmalıdır.
Kuruluşunuzda organizasyon şeması mevcut ise çevre ile ilgili görevlerin organizasyon şemasına dahil edilmesi gerekmektedir.

Üst yönetim çevre yonetim sistemine katkı sağlayacak personelin yönetilmesinden: desteklenmesinden sorumludur.

Herkese hayırlı bayramlar

5.2 Çevre politikası

Çevre politikası üst yönetim tarafından oluşturulmalı ve dökümante bilgi olarak saklanmalı.

Çevre politikası kuruluşun bağlamına, amaçlarına/hedeflerine uygun olmalı.

Çevre politikası;
Çevre performansının artırılmasına,
Çevre kirliliğinin önlenmesine,
Uygunluk yükümlülüklerinin yerine getirilmesine,
Kuruluşun bağlamındaki ve cevre hedeflerindeki diğer çevre konularına,
Ve sürekli iyileştirmeye yönelik taahhüt içermeli.

Çevre politikasında sadece taahhüt etmek yeterli olmuyor.
Bu taahhütleri yerine getirip, getirmedigimizi izlememiz gerekiyor.
Bunu izlemenin yolu ise kuruluşun baglamının ve çevre hedeflerinin takibinden geçiyor.
Standart bu yüzden politikanın kuruluşun baglami ve cevre hedefleri ile uyumlu olmasını istiyor.

Çevre politikası kuruluşun içinde ve kuruluş dışında ilgili taraflara duyurulmalı.

Kuruluş içerisinde çevre politikasının anlaşılması için eğitimlerde, toplantılarda çevre politikasından bahsedilmeli.

Standart çevre politikasının ezberlenmesini değil, anlaşılmasını istiyor.

5.3 Kurumsal görev, yetki ve sorumluluklar

Organizasyon şemasında yer alan her unvana ait görev tanımları oluşturulmalıdır.

Görev tanımları oluşturulurken iş akışlarından, proses dökumanlarından, prosedürlerden, talimatlardan faydalanırız.

Yetkilerin belirlenmesi için yetkinlik tabloları oluşturup, bu tablolardan faydalanabiliriz.
Kişinin yetkinliklerine göre yetkilendirme yapmak çok daha profosyonel bir yaklaşım olacaktır.

Her ne kadar standart bu konuya açıkça değinmesede yeterlilik tablolarınada süreç içerisinde ihtiyaç duyarız. Bir personel ihtiyacı doğduğunda, terfi durumlarında veya rotasyon durumlarında hangi unvanlar ve görevler için hangi yeterliliklere ihtiyaç duyduğumuzu bilmeliyiz.

Personelin eksik kaldığı yeterlilik ve yetkinlik durumlarında ihtiyaç duyulan oryantasyon egitimlerinin ve süreç içerisinde ortaya çıkan diğer egitimlerin kayıt altına alınması önemlidir.

Özetle üst yönetim;
Hedeflenen çevre amaçlarına ulaşmak,
Çevre şartlarını yerine getirmek,
Çevre yönetim şartlarının uygulanmasını sağlamak amacıyla görev sorumluluk ve yetkileri net bir şekilde belirlemeli, duyurmalı ve anlaşılmasını sağlamalıdır.

Görev yetki ve sorumluluklar kişiye göre değil süreçlere göre belirlenmelidir.

Ilk seferde muhakkakki kusursuz görev tanımları ortaya çıkmayacaktır.
İşleyen süreçler içerisinde ihtiyaç duyulduğu noktalarda görev tanımlarını mutlaka güncellemeli, yapılan güncellemeleri ilgili kişilere duyurulmalıyız.

Diğer önemli bir konu ise,
Unvanlara ait ast üst ve vekillerin belirlenmesidir.
Kim kime bağlı, bir personel olmadığı durumlarda sürecin aksamaması için yerine bakabilecek personel belirli mi? tüm bunların bilinmesi de sistemi daha sağlıklı yürütebilmemizi sağlayacaktır.

Not: Standart içerisinde açıkça belirtilmeyen durumlar mevcuttur. Fakat standardın istediği kriterleri yerine getirebilmemiz için bazen standardın dışında ekstra uygulamalara dökumlara ihtiyaç duyarız.

Bir diğer önemli konu ise,
Standart çevre ile ilgili tüm görev sorumluluk ve yetkinin belirlenmesini istiyor fakat bunların dışında çevre yonetim sistemini raporlayacak takip edebilecek bir personele ihtiyaç duyulduğundan da bahsediyor.
Bu personel; çevre sorumlusu, yönetim temsilcisi, eys yöneticisi, çevre yöneticisi... adina ne derseniz.